Elk gezin dat op goed geluk z’n koffers pakt omdat in het moederland hopelijk meer te halen is, loopt een gerede kans dat het als medelanders uit een oude kolonie niet met open armen ontvangen wordt, zeker niet als zij met vele duizenden zijn. Hen wacht meestal geen huis en geen baan als ze in Schiphol uitstappen. Ze zijn geen expats, die de woningmarkt mogen afromen. Als medelanders in de bijstand kunnen ze hopelijk bij familie terecht en anders wacht een kamer bij vreemden. Een onzeker leven met gevaar en verdriet wacht hen op.

Het is dit bijna alledaagse drama dat toneelgroep Orkater omwerkte tot een theaterstuk met muziek, dat als De Gliphoeve van zondag 27 februari t/m zondag 6 maart 2022 op de planken stond in het BijlmerParktheater: elke avond uitverkocht, 200 stoelen per avond !?, en staande ovaties. Het was een vorm van simpel, rechtlijnig volkstheater met leed, met wat politieke agitatie, een zoon die junk wordt maar genezen terugkeert naar Suriname en een linkse dochter die rechten gaat studeren. Alles komt goed, snik. En de muziek houdt alles overeind. Begin oktober wordt het wederom in het BijlmerParktheater opgevoerd.

Maar echt veel wijzer wordt er dus niet van. Dus bij deze meer info over het geval Gliphoeve, dat in de Bijlmer geschiedenis een meer dan beroemde zaak werd.

Hoe het van start ging.

Begin jaren ‘70 vlogen de duizenden Surinamers, die de onafhankelijkheid van hun land vreesden en hun Nederlands paspoort wilden blijven behouden, op goed geluk naar Nederland, waar het kabinet Den Uyl eigenlijk niet op hen zat te wachten. Ze werden vooral gezien als een kostenpost en rijk en gemeenten vreesden de weerstand van hun ‘eerste klas’ onderdanen. Zouden die niet in opstand komen tegen een vloed aan onbekende zwarte medelanders met andere dan gekende gewoonten en normen. Te vrezen viel zelfs dat ze niet als medelander gezien werden.

En zo was er weinig opvangbeleid en gold in de linkse stad Amsterdam de regel dat er in sommige buurten geen Suri’s welkom waren, in andere buurten een gezin per portiekblok (totaal 8 woningen) en in de Bijlmer hoogbouw-blokken niet meer dan 20-30% per blok. Wie geen woning kon vinden, kon hopelijk terecht bij een pension: een krakkemikkig pand waar een aantal gezinnen bij elkaar gestapeld werden, met niet zelden extra stapelbedden op de gang. Amsterdam telde midden jaren ‘70 1600 van dergelijke pensions, waarvan de uitbaters alle ‘huur’ en andere kosten bij de gemeente konden declareren: vaak enkele duizenden guldens per maand per kamer. Daarnaast gaf de gemeente alle uit de kolonie afkomstige medelanders zonder inkomen een bijstandsuitkering.

En toen kregen we het probleem Gliphoeve: een enorm flatgebouw in de Bijlmer, dat beheerd werd door de woningbouwverenigingen Zomers Buiten (het kleine deel van de flat, nu Gravestein geheten) en Ons Belang (beheerder van het grote deel, nu Geldershoofd getiteld). Het flatgebouw leed vanaf de start algauw aan grote leegstand, meer dan in de andere Bijlmer blokken. En dat betekende al vrij snel, dat Surinamers in Gliphoeve met open armen ontvangen werden, en dus wenste met name Ons Belang zijn verhuur policy niet te veranderen toen de gemeentelijke grens van 30% behaald werd. Wethouder Lammers (PvdA) trad echter meteen streng op, hij wilde liever leegstand (in ‘74 een 100 woningen in geheel Gliphoeve) dan nog meer Surinamers in het gebouw, die ondertussen ook in andere flatgebouwen al aan hun max van 20 of 30% zaten. Er ontstond een bittere strijd tussen de gemeente, Ons Belang, dat faillissement vreesde, en Surinaamse actievoerders. Er werden intussen ook tientallen woningen gekraakt door Surinaamse hulpverleners, die zich daarvoor lieten betalen en hun klanten op Schiphol wierven; er kwamen ontruimingen en Surinamers gingen dansen op de bestuurstafel in de raadzaal. En onderwijl verlieten steeds meer blanke gezinnen de flat en raakten vele woningen overbewoond of werden domweg als pension geëxploiteerd. Ze werden ook tegen een behoorlijk bedrag aan sleutelgeld – een paar duizend gulden of meer – ‘doorverkocht’. En in vele appartementen werden zaken gedaan: je kon er feesten, eten, naar de hoeren, gokken enz. Het gebouw raakte uitgewoond, mede door overmatig gebruik van douches en het gebrek aan kwaliteit dat al vanaf het begin aanwezig was.

Uiteindelijk werden miljoenen gespendeerd om de flat weer redelijk op orde te krijgen en werd begin jaren ‘80 een grote renovatie doorgevoerd. Daarna bestond Gliphoeve niet meer, want die naam had het imago van de Bijlmer al teveel beschadigd. We kregen er Geldershoofd en Gravestein voor terug. De kinderboerderij, die ondertussen naast de flat verrezen was, bleef de oude naam evenwel in het vaandel voeren. Met behulp van het Projectbureau Hoogbouw Bijlmermeer groeide het uit tot de beste welzijnsvoorziening in de Bijlmer.