Voor de introductie van de Amsterdamse stadsdelen, eind jaren ’80, beschikten buurten en wijken over eigen buurthuizen, jongerencentra, maatschappelijk werk en wijkopbouworganen, die bestuurd werden door bewoners en beschikten over eigen personeel, budgetten en ruimten, vast gesteld door de gemeente en zijn ambtenaren. Binnen bepaalde kaders mocht de instelling – bewoners plus staf – dus zijn eigen autonome beleid bepalen.

Zeker in Zuidoost maakte het stadsdeel daar korte metten mee. Als gedecentraliseerd politiek orgaan voerde het een verder gaande centralisatie van het welzijnswerk door. Het wenste politiek te bedrijven en macht te hebben, en dat kon en mocht het natuurlijk ook, want de stadsdeelraad besliste nu waar het geld heen ging. Bovendien beschouwde het zichzelf als de enige en wettige representant van het volk in een deel van de stad, dat tot op zekere hoogte zijn eigen toekomst mocht bepalen. De macht van het volk werd terug gebracht naar een tweede stembiljet voor de gemeentelijke politiek. Kortom: de bewoners besturen in zuidoost geen enkele welzijnsinstelling meer, die over eigen ruimte, eigen beleid, budget en personeel beschikt. Het besturen werd over genomen door ambtenaren of door de politiek aangezochte personen en het beleid werd gestroomlijnd naar de wens van de wethouder. De bewoners zijn allen klant geworden. Behalve hun vrije tijd, hun eigen energie en creativiteit hebben ze behoudens privé geld en een huiskamer geen eigen middelen meer om eigen initiatieven vorm te geven en uit te bouwen.

Op nationaal niveau lijkt dat geen echte handicap, – zie de oprichting van organisaties als Greenpeace, Wakker Dier, Milieudefensie, patientencollectieven etc – maar op lokaal niveau, Zuidoost bijvoorbeeld, vindt je te weinig mensen, die ongehinderd door het stadsdeel hun eigen ding willen en kunnen doen. En als ze er wel zouden zijn, dan vinden ze elkaar ook niet, omdat er geen samenkomst plekken zijn: geen buurthuis, geen café, geen kerk, waar een plan geboren kan worden en tot iets moois kan uitgroeien. En het helpt natuurlijk ook niet, dat we in Zuidoost vooral in een gesegregeerde samenleving verblijven. De onderlinge tolerantie is er weliswaar groot, maar de verbinding minimaal.

Bewoners die wat willen, moeten zich behelpen met de bijeenkomsten die de huidige Bestuurscommissie zo een keer per jaar met goedwillende burgers organiseert. De ‘wethouder’ doet er een toespraakje, iedereen mag wat roepen en de ambtenaren zien wel wat ze ermee doen.

Het gebeurde nog onlangs op 21 september jl. met bewoners van de EGK-buurten van Bijlmer Oost. Tekenend voor het peil was de ongelooflijk oenige rap van Atta de Tolk, waarmee de bijeenkomst werd afgesloten en waarover de ambtenaren zo blij waren, dat ze hem niet alleen lieten voordragen maar ook op de website van het stadsdeel publiceerden. Zijn eerste vier regels gingen als volgt: Bijlmer Oost staat sowieso voor samenhang. Check alleen al wat hier vanavond samen kwam. De kernwaarden van diversiteit. Elke kleur van de glimlach kent gelijkwaardigheid.

De 120 (telling stadsdeel) verzamelde burgers hadden best wat ideetjes en wensjes om hun omgeving wat leefbaarder te maken, maar dat hadden ze al sinds Bijlmer Oost – jaren geleden alweer – een Vogelaarwijk werd en ze van allerlei mochten roepen om wat subsidie voor kleine projectjes binnen te slepen. Zo hou je een volk zoet, maar als je een burger werkelijk wil betrekken bij zijn leefomgeving moet je hem ook ambtenaren en budget geven om dingen voor hem uit te zoeken en te regelen en geen ambtenaren die je wensen opschrijven en later wel zien wat ze ermee doen. Dat levert alleen maar, steeds opnieuw, teleurgestelde bewoners op. En het vuilprobleem blijft onopgelost, om maar eens wat te noemen.

Bovenste foto is van Moestuin Evergreen, indertijd bij sloop Egeldonk, ingericht om de kale vlakte wat meer bruikbaarheid te geven. Om dezelfde reden werd daarnaast een crossbaan voor fietsen ingericht. De bewoners van 21 september beschouwen beide voorzieningen als goed voor de leefbaarheid. Moestuin ligt er evenwel wat verfomfaaid bij en crossbaan wordt gesloopt of nieuw leven ingeblazen.

Onderste foto komt van Gravestein.